Nieuwsbericht in de Volkskrant van 13 januari 2020
door: Thomas Borst
Klik hier voor de link naar het artikel
Het plan van minister Grapperhaus van Justitie om de eisen voor tolken en vertalers te versoepelen bedreigt de rechtstaat. Dat vinden tolken en vertalers die bovendien vrezen dat hun het brood uit de mond wordt gestoten. De meesten weigeren uit protest opdrachten van politie en justitie.
Getooid met rode hoofddeksels en gehuld in rode sjaals zingen zo’n zeventig tolken de arriverende advocaten en rechters bij de Amsterdamse rechtbank tegemoet. Bewapend met spandoeken en megafoons flankeren ze de ingang van het gebouw. ‘Zonder tolken geen rechtsstaat’, klinkt het.
Verontwaardigde advocaten die naar binnen willen, krijgen een A4’tje in de handen gedrukt. Daarop staan de grieven van de tolken, gericht aan minister Ferd Grapperhaus van Justitie en Veiligheid. Het departement is de grootste afnemer van tolk- en vertaaldiensten.
Zijn ‘onzalige plannen bedreigen ons voortbestaan’, zegt Annet van der Heijden, tolk Spaans. Er is een tekort aan tolken, en Grapperhaus is voornemens de criteria voor hen te versoepelen, zodat de overheidsdiensten uit een grotere vijver kunnen putten. Een nieuw register moet plaats bieden aan tolken met een mindere taalbeheersing en opleiding. Dat plan wekt de woede van beëdigde vertalers, die jaren hebben moeten studeren en bijscholen om aan de strenge eisen te voldoen.
Uithollen
‘We hebben het niet alleen over het taalniveau, maar ook over kennis op het gebied van ethiek en psychologie, waarover niet alle ongekwalificeerde vertalers beschikken’, zegt Heleen Sitting, tolk Spaans. ‘We roepen de minister op dit plan af te blazen, want dit commerciële traject zal de rechtstaat uithollen. Grapperhaus heeft 100 miljoen euro gereserveerd voor drugsbestrijding, maar zonder goede tolken zal dat weinig uitrichten.’
Overheidsdiensten konden de afgelopen jaren makkelijker een beroep doen op tolken via commerciële aanbestedingen. ‘Dat soort bedrijven wil alleen maar winst maken. Nog lagere tarieven werken demotiverend. De kwaliteit komt in het gedrang’, waarschuwt Ani Getcheva, tolk Bulgaars en woordvoerder van de actievoerders. ‘Nu werken we voor een minimum uurtarief van 43 euro bruto. Daar moeten we de scholing, verzekering en andere sociale lasten van betalen. Daar blijft misschien 10 euro van over.’
Getcheva hoort van collega’s dat ze nu al tegen organisatorische problemen oplopen. Door de beoogde bezuinigingen zullen die alleen maar toenemen, verwacht ze. ‘Er zijn dagen waarop we de hele dag beschikbaar moeten zijn, terwijl we dan soms maar een kwartier moeten vertalen. Nu krijgen we nog een uurvergoeding, maar wat gebeurt er als de overheid de markt opent voor commerciële bedrijven? Dan krijgen we straks misschien per minuut betaald. Ik hoef echt niet rijk te worden. Ik wil gewoon dit werk blijven doen, met hart voor de publieke zaak.’
Het ministerie van Justitie en Veiligheid bestrijdt dat de openstelling van het register tot kaalslag leidt. ‘Kwaliteit en integriteit staan centraal’, reageert een woordvoerder van Grapperhaus. Het door de tolken en vertalers gewraakte minimumtarief is volgens hem ‘een ondergrens; op de markt kunnen hogere prijzen tot stand komen’. Het departement blijft ‘in gesprek met de beroepsgroep’ over de geuite zorgen.
Saboteren
De actievoerders vrezen juist dat als de minister de branche ‘nog verder overlaat aan de vrije markt’ veel professionele collega’s zullen afhaken. Uit protest weigeren meer dan vijftienhonderd tolken en vertalers opdrachten van politie, justitie en de Immigratie- en Naturalisatiedienst. Daarmee saboteren ze de voortgang van asielprocedures, politieverhoren en rechtszaken. Wettelijk hebben alle verdachten die geen Nederlands beheersen recht op een tolk. De overheid worstelt al jaren met een schaarste aan goede tolken.
Grapperhaus’ voorstellen moeten leiden tot meer capaciteit, maar voorlopig lijken ze het tegenovergestelde effect te sorteren. Van de 2.600 geregistreerde vertalers hebben zich er tweeduizend achter de actie geschaard. Hun pleidooi voor hogere tarieven en minder soepele toegangseisen is volgens Getcheva ook ondertekend door opsporingsambtenaren, rechters, officieren van justitie en advocaten.
De tolken verzoeken de minister om naar Duitsland te kijken, waar de tarieven hoger liggen en de overheid niet werkt met commerciële aanbestedingen. ‘We gaan door totdat de minister naar ons luistert’, beklemtoont ze. ‘In de tussentijd zullen we zien of ze het zonder ons redden.’
Collega Sitting valt haar bij: ‘Als deze plannen doorgaan, zullen veel professionele tolken stoppen. Die worden dan vervangen voor minder gekwalificeerde tolken. Uiteindelijk zal dat zijn weerslag hebben op de rechtsstaat.’